VRAAG 1
“Hoe weet ik of ik bepaalde moeilijkheden (van mijn autisme) kan leren veranderen of dat ik ze moet leren accepteren?”
Mw. D.P.
Beste D, dankjewel voor je vraag. Dit is echt de hamvraag als je zelf autisme hebt, kan ik me zo voorstellen. En ook nog weer een beetje anders voor vrouwen dan voor mannen. Je inlezen in wat (vrouwelijk) autisme is en in hoeveel verschillende verschijningsvormen het zich uit, kan je al verder helpen. Er zijn veel boeken van auteurs met autisme op de markt op dit moment. Zij beschrijven hoe het is om autisme te hebben en sommigen beschrijven ook wat hen helpt. Een paar namen: Elise Cordaro, Bianca Toeps, Bronja Prazdny , Henny Struik en dan zijn er ook nog de boeken van (neurotypische) experts Martine Delfos en Colette de Bruin, die verschillende theorieën over autisme op een toegankelijke manier uitleggen.
Dan zijn er ook influencers op social media die regelmatig over hun worsteling met deze vraag posten, nadat ze ook nog gewoon heel gave dingen doen, zoals marketingexpert zijn, websites bouwen, als autisme ambassadeur rondreizen en spreken of kunst maken. Een paar namen: Mignon Nusteling, @Mignonnus (IG), @Agony Autie (IG) en @marketingvrouw (IG) Op Twitter: @zjosdekker en @autistinresiden
Verder staan er op ons Ordevos Pro Youtube kanaal een aantal filmpjes die je kunnen helpen bij je zoektocht naar wat jouw autisme kan zijn( met NL ondertiteling )
Je kunt bijvoorbeeld al lezend en kijkend, een tijdje bijhouden (markeren of opschrijven) wat je herkent. Schrijf uit hoe autisme zich uit bij jou, wat er wel/niet veranderbaar is/lijkt en wat een ander over jou moet weten en hoe deze kan helpen. In mijn boek “G.R.I.P. als je anders denkt”( waarvan jij er één hebt gewonnen!) staat een opzetje van een schema ( bij de P fase) dat je daarvoor kunt gebruiken. Kom je er zelf niet uit, of speelt er teveel stressvols op dit moment waar je een uitweg uit zoekt, aarzel dan niet om een G.R.I.P. coach in te schakelen. Deze kan je helpen bij het uitzoeken van deze vraag, zodat je in balans kunt komen/ blijven in je leven en werk.
VRAAG 2
“De meest voorkomende vraag is met de strekking hoe het hoofdpad te blijven volgen zonder steeds een zijweg te willen inslaan. Dit kan naar elk levensgebied met hulpvraag vertaald worden. “
Mw. A. v.d. P.
Beste A, in je vraagstelling werd me niet helemaal duidelijk of je zelf coacht of begeleidt of vanuit een andere invalshoek je vraag stelt. Maar omdat de vraag zo herkenbaar is, heb ik ‘m toch uitgekozen als één van de winnende vragen. Ik ga er hierbij vanuit dat je het hebt over het werken met zowel volwassenen met AD(H)D als met een ASS, want bij beide komt dit dilemma voor.
Als eerste is het belangrijk voor je client om te (h)erkennen dat van de hak op de tak of intuïtief / associatief praten bij AD(H)D hoort, sterker nog dat het hoofdkenmerken zijn van AD(H)D bij volwassenen( hyperactiviteit en impulsiviteit ). Deze gedragingen gaan dus nooit helemaal “over”. Andere factoren kunnen wel maken dat het (tijdelijk) erger is dan in de kern (bijv. overspannenheid of psychosociale problemen). Bij autisme zie je (daarnaast )vaak dat volwassenen niet altijd even chronologisch vertellen, zomaar namen noemen alsof je weet over wie ze het hebben, en anderszins niet goed aansluiten bij de andere gespreksdeelnemer in hoofd- en bijzaken of qua invoelen/ aanvoelen. Dit (o.a.) zijn uitingen van volwassenen AD(H)D en / of autisme.
Iemand die één van beide of beide heeft , heeft er niets aan als je als coach meegaat in deze specifieke neigingen en niet begrenst. Het ligt er natuurlijk wel aan hoe je dit doet. In de eerste fase van een coaching traject spreken Ordevos G.R.I.P. coaches daarom vaak al af met de client ( volwassene met een andere informatieverwerking als AD(H)D of ASS) dat we samen gaan verkennen wat nou precies zijn/haar specifieke AD(H)D / ASS uitingen zijn, wat daarvan geaccepteerd en wat er aangepakt kan worden. Ook spreken we met de client af wat de coach “mag” in het contact: heb je de client’s toestemming om hem/haar onderbreken wanneer het gesprek te ver van de hoofdweg af raakt? Een G.R.I.P. coach zal daarom (m.n. in het begin) van het contact meer sturend, structurerend en richtinggevend moeten zijn, dan hij/ zij gewend is bij neuro-typischen (mensen zonder AD(H)D / ASS).
VRAAG 3
“Contextblindheid, dat is het grootste probleem.”
Mw. M.J.
Beste M, ik ga graag in op je stelling. Ik ga er vanuit dat je zelf als coach of begeleider werkt en dit constateert in je werk. Ik ga er eerst even voor terug naar het woordenboek. “Contextblindheid” betekent: “geen context zien”, of “de context niet in de gaten hebben bij wat je zegt of doet”. Het woord “context” zelf, betekent: “de totale omgeving waarin iets zijn betekenis krijgt. Hierbij kan zowel letterlijk "tekst" worden bedoeld als een situatie of betrokken personen”. Ik ga hieronder uit van “de situatie” en “de betrokken personen”.
Cliënten met een andere informatieverwerking ( AD(H)D of ASS ) hebben vaak een andere kijk op de situatie en een andere logica. Wat bij beiden speelt, zijn meerdere of mindere mate problemen in de executieve functies ( zie dit filmpje, NL ondertiteld, op ons Youtube kanaal).
In het kort zijn deze EF: “alle “hersentools” die je nodig hebt voor het efficiënt kunnen doen wat je weet.” Hierbij moet je bijvoorbeeld denken aan: tijd kunnen inschatten, emotieregulatie, de verschillende soorten werkgeheugen en probleemoplossing. Als je hier allemaal niet zo goed in bent als een ander van jouw leeftijd, opleidingsniveau en achtergrond en dat ook niet zal worden, is het lastiger je staande te houden in deze samenleving, maar dus ook om adequaat aan te sluiten bij de situaties waarin je je begeeft. In je denken en in je acties. Dit zal ook niet volledig “aangroeien” door medicatie of welke behandeling dan ook.
Omdat deze EF functies minder ontwikkeld zijn dan gemiddeld, komen volwassenen met AD(H)D en/of ASS “jonger” en onervarener over in hoe ze hun leven regelen, plannen , structureren. Je client heeft weinig grip op ( een of meer van) de TTIG -zaken , zoals we die in onze opleiding noemen: alles dat gaat over Tijd, Taken, Inspanning en Geld ( en de samenhang ertussen). Hij / zij kan door AD(H)D of ASS niet zo goed aansluiten bij de situatie als een ander en raakt hierdoor vaak en steeds opnieuw verzeild in chaos. Wanneer het wel lukt, kosten dagelijkse dingen als plannen en organiseren vaak (enorm) veel meer energie dan bij iemand zonder een andere informatieverwerking.
Bij mensen met autisme lijkt het o.a. zo te zijn dat hun hersenen feitelijke informatie als belangrijker filteren dan sociale informatie (actuele theorie) , waardoor er problemen in de sociale omgang / communicatie voorkomen. En zo zijn er nog een aantal theorieën die het hebben van autisme concreter maken ( zie mijn boek ).
Uitgaande van dit -blijvend- anders-zijn, bij zowel AD(H)D als ASS, is het belangrijk dat wij als coaches/ begeleiders kunnen aansluiten bij hoe deze (specifieke en unieke!) hersens wel werken, om vervolgens samen met de client uit te kunnen zoeken wat hij/ zij herkent als zijn AD(H)D of ASS, wat er van de problemen wel en niet aangepakt kan worden en waar acceptatie en aanpassingen door cliënt en omgeving gewenst zijn.
VRAAG 4
“Mijn vraag m.b.t. autisme is, hoe zorg je dat je een agenda kunt structureren zodat rust en spanning in balans zijn?
Zelfs als ik het boek niet win, ik ben benieuwd naar jouw/jullie antwoord.
Mw. A. B.-Z.
Beste A, dankjewel dat je deze vraag stelt. Dit werkt namelijk echt anders dan bij “neurotypicals” (mensen die geen AD(H)D of ASS hebben). Zo vaak zie ik dat mijn cliënten aan cursussen en trainingen deelnemen die tips en trucs aanleren voor een beter timemanagement en een efficiëntere organisatie van hun werk. Zonder succes. Waarom dit niet werkt en zelfs een beetje gemeen is, lees je in het artikel dat ik hierover schreef op Linkedin
Wat er dan wel nodig is, is een aan de specifieke neigingen van iemand met AD(H)D of ASS-hersenen aangepaste methode zoals de G.R.I.P. methode, die niet werkt vanuit (onbewuste) kennisoverdracht (“weten” leidt niet automatisch tot “kunnen”), maar vanuit het in een professionele werkrelatie samen verkennen van wat er aangepakt, geaccepteerd en aangepast kan worden in de persoon, zijn leven en in de omgeving, om de persoon en diens sterke kanten (want die zijn er ook) tot zijn recht te laten komen.
VRAAG 5
“Hierbij mijn vraag (heb zelf ASS&ADD):
Wat zijn de grootste botsingen tussen ASS&ADD en waar helpt deze
dubbeldiagnose elkaar?”
Mw. A.H.
Beste A. , uiteraard is iedereen anders, dus ook iedereen met ADD en een ASS. Iedereen heeft een andere combinatie en intensiteit van de trekken die je zo breed omschreven in de DSM (het handboek van psychiaters wat gebruikt wordt bij het stellen van diagnoses) vindt.
In het algemeen en uit praktijkervaring kan ik zeggen dat de overlap tussen ADD en ASS is, dat er sprake is van executieve functie (EF) problemen: in het heel kort gezegd zijn dit ervaren moeilijkheden in het bedenken, uitvoeren en volhouden van het “hoe dan” van een plan, wens, project of taak. De hyperfocus vanuit ADD en analytische en structuur-kant van ASS kan dan juist maken dat iemand met deze dubbeldiagnose zich goed redt in het houden van structuur en organisatie van zijn/haar werkzaamheden. Er zelfs van houdt en veel mee bezig is om netjes en gestructureerd te zijn.
Chaos-problemen (vanuit ASS) kunnen hem dan zitten in andere zaken, bijvoorbeeld in de “ongrijpbaarder” zaken, zoals bijvoorbeeld in (zakelijke) gesprekken, relatie-onderhoud of in oorzaak, gevolg en aanpak van ervaren stress.
Voor waar er botsingen kunnen worden ervaren, haal ik graag de quote aan die in mijn boek “G.R.I.P. als je anders denkt” staat van een man met zowel ADHD als een ASS:
“ Mijn ADHD-kant vindt mensen hartstikke gezellig, beetje ouwehoeren en kletsen over van alles en nog wat. Maar het werkt precies tegen mijn autisme-kant in, die wil graag alleen zijn, rust aan de kop en niet teveel onverwachte dingen ”
Je ADD-kant kan (bijvoorbeeld) maken dat je snel contacten legt. Autisme kan weer maken dat het moeilijker is om contacten te onderhouden en om verdieping in je relaties te scheppen. En autisme kan maken dat dit ook zo zal blijven. Maar, zoals gezegd, dit is maar een greep uit de verschillende ervaringen die ik heb opgedaan met de dubbeldiagnose de afgelopen 16 jaar. Bij iedereen geeft deze combinatie weer een iets ander plaatje.
